Metodyka badań laboratoryjnych
Zakres wykonanych oznaczeń fizyczno-chemicznych różni się w zależności od rodzaju dostarczonej do laboratorium próbki. Próbki tzw. podstawowe oraz ich duble poddawane są analizie w zakresie następujących wskaźników jakości i cech fizyczno-chemicznych wody: przewodność elektrolityczna właściwa w 20°C, odczyn pH, ogólny węgiel organiczny, amonowy jon, antymon, arsen, azotany, azotyny, bor, chlorki, chrom, cyjanki wolne, fluorki, fosforany, glin, kadm, magnez, mangan, miedź, nikiel, ołów, potas, rtęć, selen, siarczany, sód, srebro, wapń, wodorowęglany, żelazo oraz 10 dodatkowych wskaźników: bar, beryl, bromki, cyna, cynk, kobalt, molibden, tal, tytan, uran, wanad.
Próbki tzw. zerowe sączone w terenie (ZSK) i zerowe transportowe (ZTK) poddawane są analizie w zakresie jonów kationowych: Sb, As, Ba, Be, B, Cr, Sn, Zn, Al, Cd, Co, Mg, Mn, Cu, Mo, Ni, Pb, K, Se, Na, Ag, Tl, U, V, Ti, Ca, Fe. Dodatkowo próbki zerowe na oznaczenia fizyczno-chemiczne (ZA) i zerowe transportowe na oznaczenia fizyczno-chemiczne (ZTA) poddawane są analizie w następującym zakresie: przewodność elektrolityczna właściwa w 20°C, odczyn pH, ogólny węgiel organiczny, amonowy jon, azotany, azotyny, bromki, chlorki, cyjanki wolne, fluorki, fosforany, wodorowęglany, indeks fenolowy oraz substancje powierzchniowo czynne anionowe.
W wybranych próbkach wykonuje się oznaczenia parametrów organicznych, takich jak: pestycydy, trichloroeten, tetrachloroeten oraz wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne WWA i index fenolowy.
Badania laboratoryjne próbek wód podziemnych pobranych punktów pomiarowych wykonywane są przez Laboratorium Chemiczne (LCh) PIG-PIB z zachowaniem wymagań normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005 w zakresie akredytacji nr AB 283. Laboratorium LCh posiada akredytację na oznaczenia wszystkich wymienionych wyżej wskaźników jakości wody, co jest gwarancją miarodajności uzyskanych wyników oznaczeń poszczególnych wskaźników.
Metodyka oceny stanu jednolitych części wód podziemnych
Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej spowodowało konieczność podjęcia w naszym kraju szeregu prac i działań wynikających z ustawodawstwa europejskiego i unijnej polityki wodnej. Podstawowymi europejskimi aktami dotyczącymi wód podziemnych są Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) 2000/60/WE, uchwalona 23 października 2000 r. oraz Dyrektywa Wód Podziemnych (DWP) 2006/118/WE, uchwalona 12 grudnia 2006 r., które ustanawiają ramy wspólnotowego działania w dziedzinie zrównoważonej polityki wodnej i ochrony zasobów wodnych.
Kluczowym elementem wdrażania polityki wodnej w kraju jest ciągła analiza i ocena stanu wód podziemnych przez kraje członkowskie w celu ochrony i sukcesywnej poprawy zasobów wodnych Polski i Europy. W celu spełnienia powyższych wymogów, dotyczących oceny stanu jakości wód podziemnych, Ramowa Dyrektywa Wodna nałożyła na Państwa Członkowskie obowiązek prowadzenia monitoringu chemicznego wód podziemnych, którego szczegółowy cel, zakres oraz częstotliwość określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 9 października 2019 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i jednolitych części wód podziemnych (Dz. U. 2019 poz. 2147).
Wynikiem analizy corocznych danych pomiarowych w punktach badawczych jest klasyfikacja wód podziemnych w punkcie w zakresie jakości wód (klasy I–V) oraz ocena stanu chemicznego JCWPd (dobry/słaby).
W 2020 r. metodyka oceny stanu JCWPd została zaktualizowana. Konieczność aktualizacji wynikała ze zmian w przepisach prawa krajowego dotyczących kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych części wód podziemnych, dostępności danych i potrzeby uszczegółowienia lub uzupełnienia poszczególnych testów klasyfikacyjnych i analizy wspierających. Aktualizację metodyki oceny stanu JCWPd przeprowadzono w 2020 r., uwzględniając dostępność i jakość danych, na podstawie których wykonana zostanie ocena stanu JCWPd (Palak-Mazur D. i in., 2020). Wzięto także pod uwagę doświadczenia z przeprowadzania ocen stanu JCWPd wykonywanych w poprzednich cyklach planistycznych.
Rozbudowana została metodyka analizy trendów chemicznych uwzględniająca analizę odwracania trendów oraz metodyka analizy położenia zwierciadła wody. Zweryfikowane zostały także kryteria wiarygodności oceny stanu JCWPd i wartości kryterialnych w testach klasyfikacyjnych C.2, C.3 i C.5 i w ocenie końcowej.
Kompleksowa ocena stanu (chemicznego i ilościowego) jednolitych części wód podziemnych wykonywana jest zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 11 października 2019 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych części wód podziemnych (Dz. U. 2019 poz. 2148). Przy wykonywaniu oceny wykorzystuje się także metodykę przedstawioną w poradnikach unijnych, a w szczególności w poradniku nr 18 „Guidance on groundwater status and trend assessment”. Metodyka ta obejmująca 6 testów klasyfikacyjnych pozwala, zgodnie z wytycznymi zawartymi w Ramowej Dyrektywie Wodnej i Dyrektywie Wód Podziemnych, określić stan wód podziemnych, uwzględniający nie tylko skład chemiczny i stopień sczerpania zasobów wód podziemnych, lecz również wpływ ich stanu na zasoby wód pobieranych dla zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia, na wody powierzchniowe pozostające w bezpośrednim kontakcie z wodami podziemnymi, na ekosystemy lądowe zależne od wód podziemnych (w szczególności obszary chronione) oraz wpływ ingresji i ascenzji wód słonych lub innych zdegradowanych wód na stan wód podziemnych.
Do opracowania kompleksowej oceny stanu chemicznego i ilościowego jednolitych części wód podziemnych wykorzystywane są badania stanu chemicznego jednolitych części wód podziemnych prowadzone w ramach PMŚ (w szczególności wyniki monitoringu diagnostycznego) oraz informacje pozyskiwane poza systemem Państwowego Monitoringu Środowiska: dane o zasobach dostępnych i poborze wody w jednolitych częściach wód podziemnych oraz wyniki badań położenia zwierciadła wód podziemnych w jednolitych częściach wód podziemnych, niezbędne do określenia stanu ilościowego, charakterystyki i modele pojęciowe jednolitych części wód podziemnych oraz dane o presji oddziaływującej na wody podziemne. Ponadto corocznie opracowywana jest (na podstawie wyników monitoringu operacyjnego) ocena stanu chemicznego jednolitych części wód podziemnych zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu.